مؤذنا اذان بگو!
پیروزه روحانیون- سا‌ل‌هاست صدای خوش اذان صبحدل، در کنار اذان مؤذن‌زاده اردبیلی، از گلدسته‌های مساجد و گیرنده‌های رادیو و تلویزیون‌هایمان پخش می‌شود و معنویتی دلپذیر و آرام در روحمان می‌پراکند. 10 سال بود که حسین صبحدل هم فقط به عنوان یک شنونده اذانش را می‌شنید و هیچ خاطره‌ای از روزهایی که آن را تلاوت کرد، به یاد نداشت. و حالا او بار سفر بسته از این دنیا. استاد حسین صبحدل دیروز پس از 10 سال زندگی با بیماری فراموشی و سال‌ها فراموش‌شدگی از سوی بسیاری، حتی رسانه‌هایی که اذان او را پخش می‌کنند، در سن 78 سالگی درگذشت.
مرحوم صبحدل قاری قرآن، مؤذن و یکی از تهیه‌کنندگان رادیو پس از انقلاب تا سال 76 که دچار بیماری فراموشی شد، بود. او فعالیت‌های فرهنگی‌اش را از مسجد هدایت و نزد مرحوم طالقانی آغاز کرد و در مسجد قبا و ساختمان ارک رادیو ادامه داد.
بیشتر تلاش او برای تنظیم اشعار مداحی، اذان و دعاها بر اساس ردیف‌ها و دستگاه‌های آوازی ایرانی بود و در این کار مهارت داشت. او در کودکی با این ردیف‌ها و دستگاه‌ها آشنا شده بود و مداحی‌ها و تلاوت‌هایش هم در همین سبک بود.
پیش از انقلاب و پس از آشنایی‌اش با آیت‌الله طالقانی پا به میدان فعالیت‌های فرهنگی انقلابی گذاشت و در حسینیه ارشاد همراه مرحوم همایون، مرحوم شریعتی، شهید مطهری، شهید مفتح و شهید هاشمی‌نژاد بود. همان سال‌ها بود که سرود به یادماندنی «خمینی‌ای امام» را در کنار شهید مفتح ساخت و بعد از آن بیشتر سرودهای حماسی سال‌های اول انقلاب مثل «راه امام در کلام امام»، «بانگ توحید»، «طلایه‌داران انقلاب»، «حماسه رزمندگان»، «ماه محرم» را تهیه کرد.
در سال 1357 فعالیت رسانه‌ای‌اش را در رادیو به عنوان تهیه‌کننده آغاز کرد و بیشترین تأکیدش بر ساخت و تهیه نغمه‌های عرفانی و ادعیه و مناجات‌های رادیو به سبکی دلنواز و بر اساس دستگاه‌های آوازی ایرانی بود. هنوز دعاهای سحر، دعای تحویل سال و البته ربنای استاد شجریان که به اصرار مرحوم صبحدل یادگار سفره‌های افطارمان شد و بیش از هزار و سیصد اثر رادیویی دیگر ردپای ماندگار حسین صبحدل در رادیوی ایران است.
از دیگر یادگارهای ارزشمند او، تشکیل گروه‌های کر واحد موسیقی رادیو و راه‌اندازی کلاس‌های آواز در رادیو بود که حاصل آن پرورش خوانندگانی چون «اصفهانی» و «مختاباد» بود برای تهیه نغمات فرهنگی و مذهبی.
محمد اصفهانی پیشتر درباره استادش گفته بود: «انسان قابل تقدیری است که متأسفانه دچار فراموشی شده و سازمان صداوسیما هم ایشان را فراموش کرده است. من از سال1351 که به دبستان علوی می‌رفتم، ایشان را می‌شناسم که داور مسابقات قرآن بودند و مرا خیلی تشویق کردند. این تشویق‌ها جرقه پیشرفت من در تلاوت قرآن و برنامه‌های مذهبی بود. بعدها در رادیو هم در برنامه‌های ماه رمضان با ایشان همکاری می‌کردم و حتی «ادیت» و کار با دستگاه ریل را از ایشان یاد گرفتم. استاد صبحدل در انجام کارها بسیار وسواس و دقت داشت. برایش مهم نبود که پشتیبانی می‌شود یا نه؛ ارائه کار به بهترین شکل برایش اهمیت داشت. اذان ایشان نیز در سبکی بین ایرانی و عربی گفته شده که به جهت ارتفاع بالای صدا و نوع آهنگسازی و نگرش وی از بهترین اذان‌هاست».
صبحدل از جمله هنرمندانی بود که در دل روحانیون هم جای ویژه‌ای داشت تا آنجا که شهید مطهری گفته بود: «وقتی جنازه مرا از زمین برمی‌دارید، اذان صبحدل را پخش کنید.»
اذان به یادماندنی حسین صبحدل که آدم را به ظهرهای آرام و نرم پاییز و زمستان می‌اندازد، در نغمه بیات ترک بود و با مقدمه‌ای شکوهمند آغاز می‌شد؛ اذانی که قدمت آن به سه دهه می‌رسد و باید آن را از آخرین اذان‌های شکوهمند به شمار آورد. این اذان اولین بار در مسجد جلیلی و زیر نظر آیت‌الله مهدوی کنی تلاوت شد.
سال 1385، تعدادی از مسئولین فرهنگی و مدیران رادیو به یاد صبحدل فراموش شده فراموشی گرفته افتادند و برای بزرگداشتش، از او عیادت کردند. اما دیگر دیر شده بود و او به چهره همه‌شان نگاهی غریبه و سرد می‌انداخت. دیگر هیچ‌کدامشان را به یاد نمی‌آورد.
همان سال مراسم تجلیل از استاد با حضور دکتر غلامعلی حدادعادل، عزت‌الله ضرغامی و به همت رادیو ایران در نمایشگاه قرآن برگزار شد. در آن مراسم حدادعادل با اشاره به اینکه استاد صبحدل به گردن چند نسل حقی بزرگ دارد، گفت: «امروز در کشور ما زیبا خواندن اذان و تلاوت زیبای قرآن امری عادی است، اما اگر بخواهیم بدانیم صبحدل چه خدمتی به اسلام کرده، باید به 40 سال قبل برگردیم که به مناسبت آغاز پانزدهمین قرن بعثت در حسینیه ارشاد برنامه مفصلی تهیه شده بود. این برنامه چند شب اجرا شد. در آن روزگار وانفسا و در آن دوران پر از خطر ستم‌شاهی، این فعالیت‌ها در حسینیه ارشاد همچون باران رحمت از آسمان بر تشنگان بود و جوانان تشنه کویری خود را به آبشخوری در کویر می‌رساندند تا از زلال معارف اسلامی بهره ببرند.»
سهیل محمودی در گفت‌وگو با خبر از استاد صبحدل چنین یاد کرد: «آقای صبحدل از پیشکسوتان فرهنگ دینی این مملکت بودند و کسی بود که هم صدای خوبی داشتند و هم با موسیقی اصیل ایرانی آشنا بودند. او سال‌های زیادی از عمرش را وقف تبلیغات دینی کرد. اذان معروف او در سال‌های پیش از انقلاب از گلدسته‌های مساجد انقلابی به گوش می‌رسید. به نظر من او از نیروهای فکری رادیو بود که با خلاقیت‌ها و تلاش‌هایش به اندازه ده نهاد و سازمان و وزارتخانه فرهنگ به فرهنگ کشورمان خدمت کرد. پخش ربنا و مناجات افشاری شجریان، اولین دعای سحر با صدای موسوی قهار و آواز سحرگاهان با صدای قاسم رفعتی از رادیو یادگارهایی از مرحوم صبحدل است که هیچوقت فراموش نمی‌شوند.»
محمودی از نشست و برخواست استاد صبحدل با استادان و هنرمندان ادبیات و موسیقی گفت: «او با مرحوم محمودی خوانساری و استاد ناصر مسعودی همدوره بودند و در محضر مرحوم مهرتاش تلمذ می‌کردند. او همچنین هنرمندان قابل و زبده بعد از انقلاب مثل حسام‌الدین سراج، محمد اصفهانی، حسن‌زاده و مختاباد را پرورش داد. خود او از طریق مرحوم محمد همایون - بنیانگذار حسینیه ارشاد- با مرحوم شریعتی، شهید مطهری و مهندس بازرگان و دیگر انقلابیون فعال در حسینیه ارشاد آشنا شد و در فعالیت‌های انقلابی و فرهنگی با آن‌ها بسیار همراهی می‌کرد. تا آنجا که دکتر شریعتی در بسیاری از سفرنامه‌هایش از حسین صبحدل به نیکی یاد کرده است.»
محمودی از آخرین دیدارش با مرحوم صبحدل چنین گفت: «آخرین باری که ایشان را دیدم، جمعه آخر ماه مبارک رمضان بود که به همراه دوستان؛ آقای احمد مسجدجامعی، شیخ‌حسین انصاریان، مهندس حسن بیادی و استاد قاسم رفعتی به دیدار ایشان رفتیم. ایشان به خاطر بیماری فراموشی، شرایط خوبی نداشتند و شاید یکی از دلایلی که افراد کمتر به دیدنشان می‌رفتند این بود که می‌خواستند خودشان و خانواده‌شان کمتر به زحمت بیفتند.»
آئین تشییع این مؤذن قدیمی، امروز ساعت 9 صبح از مقابل مسجدالمهدی در خیابان استاد حسن بنا، خیابان مجیدیه جنوبی انجام می‌شود. علی صبحدل، فرزند مرحوم صبحدل گفت: «مراسم ختم آن مرحوم هم، روز جمعه پانزدهم آبان‌ماه در مسجد المهدی و از ساعت 14 تا 16 برگزار می‌شود. مراسم بزرگداشتی نیز روز یکشنبه هفدهم آبان در مسجد بلال سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شود.»
منبع : خبر آن لاین